Phương tiện biện minh cho cứu cánh

Cứu cánh biện minh cho phương tiện :

 Hiện nay có khá nhiều người sử dụng câu thuật ngữ : "Cứu cánh biện minh cho phương tiện" cho có vẽ " triết lý " gồm đủ mọi giới, sang giàu có, bình dân cũng có, họ dùng câu này, mọi lúc, mọi nơi mà chẳng biết câu này xuất phát từ đâu, có nghĩa là gì, đơn giản chỉ thích nói cho hay, hay.

 Một anh sinh viên mượn xe tay ga của bạn để đến nơi hẹn với bạn gái, vì quá gấp gáp nên để xe tông vô người khác, thế là anh ta bị CSGT phạt giam xe, bồi thường tiền thuốc cho nạn nhân, hỏi sao anh không đi chiếc xe cũ cà tàng, đở phải bị mang họa, anh ta thở dài nói : "Cứu cánh biện minh cho phương tiện". Vậy cái "cứu cánh " của anh ta chỉ là muốn nở mặt với bạn gái mới quen !

 Một cô giáo dạy trẻ cứ đè con nít ra trấn nước, ép ăn, đánh, tát tay vô mặt ... đến chừng bị bắt đưa ra tòa thì cũng than vãn : "Cứu cánh biện minh cho phương tiện !" . Cứu cánh của bả là muốn các bé phải nghe lời mình, phải ngoan, còn phương tiện là đánh và trấn nước. Lúc vô tù ngồi thì không có "cánh" nào "cứu" nổi bả.

 Một cô gái quê học hành thì vừa đủ lên chat yahoo, facebook ... biết tiếng Anh tàm tạm như : what, why, with, how... cô ta được trời cho da trắng đẹp mịn màng, chân dài, eo thon, ngực to. Hể lên mạng là cởi quần áo mà post, được thời gian câu được nhiều quý ông tài trợ, rồi được lăng xê thành người mẫu, càng nỗi tiếng càng cởi mở nhiều hơn. Nhiều người hỏi " Tại sao đăng hình lên là phải bỏ hết quần áo ? " Cô ta trả lời : " Cứu cánh biện minh cho phương tiện !". Phương tiện là "khoe hàng". Còn "cứu cánh" chỉ đơn giản là có thật nhiều tiền thế thôi. Châm ngôn chính : "Không có tiền thì cạp đất mà ăn à !"....

 Ngày xưa thầy dạy môn văn của mình lúc học lớp 9, dáng thầy gầy gò, hiền lành, có vẽ khắc khổ, nhưng thầy dạy rất hay. Thầy đến trường bằng chiếc xe đạp Martin củ mèn, thầy vẩn vui vẻ, vẩn lạc quan, yêu đời, yêu thương học trò, ai nói xấu, chê bai, gì thầy mặc kệ. Thầy thường nói vui rằng : "Thầy chẳng có phương tiện, nên chẳng có cứu cánh gì hết ráo".

 Theo một số tài liệu thì câu nói "cứu cánh biện minh cho phương tiện" có từ thời Phục Hưng, xuất phát từ nhà triết học, kiêm chính trị gia La Mã Niccolo Machiavelli (1469-1527)  người được coi là một trong những cha đẻ của chính trị học hiện đại. Quan điểm của Machiavelli về chính trị có ảnh hưởng sâu rộng trên khắp Châu Âu từ thế kỷ 16 đến nay, tạo nên một kiểu nhận thức chính trị được gọi là “xu hướng Machiavelli” (Machiavellianism).

 Xu hướng này lộ rõ trong các tác phẩm của Machiavelli, nổi bật là cuốn “The Prince” ( Quân Vương ), trong đó tác giả thể hiện thái độ chấp nhận, thậm chí cổ võ cho những nhân vật có quyền lực nhưng vô đạo đức. Từ đó sản sinh ra thuyết “Cứu cánh biện minh cho phương tiện” (the end justifies the means) và hình thành nên một cách hiểu khái niệm “chính trị” theo hướng tiêu cực, như Bách khoa toàn thư Wikipedia đã giải thích:
  “Machiavelli là nhà tư tưởng chính trị độc nhất mà tên tuổi của ông đã được sử dụng phổ biến để ám chỉ một kiểu chính trị được hướng dẫn thuần tuý bởi việc sử dụng mọi thủ đoạn để đạt tới mục đích, bất chấp phương tiện là tốt hay xấu”.

 
 Do đó câu : “The end justifies the means” thường được sử dụng cho các nhà chính trị, quân sự, luật sư, giáo sư... chứ giới bình dân rất ít biết đến.

 Theo tiếng Tiếng Pháp gọi là :  "La fin justifie les moyens " được dịch ra Việt ngữ : Cứu cánh biện minh cho phương tiện - hoặc những cách dịch khác : Mục đích biện minh cho phương tiện – Mục đích cuối cùng biện minh cho phương tiện – Kết quả biện minh cho phương tiện…- Pháp Việt Từ điển của Đào Đăng Vỹ giảng : “Để đạt mục đích phương tiện gì cũng tốt ”.

 Hán Việt Từ điển của Thiều Chửu cắt nghĩa: – Cánh : trọn; hết; xong; dùng làm trợ từ như tất cánh, cứu cánh : xét hết, kết cùng, xét đến cùng tột.

 Hán Việt Từ điển của Đào Duy Anh giải thích cánh là cuối cùng, xong được rồi và nêu thí dụ cứu cánh mục đích là cái mục đích cuối cùng (le but final).

 Thông thường người ta hiểu mục đích (but) và cứu cánh (but final) cùng nghĩa - chỉ cái đích nhắm tới, tuy nhiên mục đích chỉ đích nhắm gần truớc mắt, chỗ mình muốn đi tới.

 Cứu cánh cho khái niệm xa hơn - mốc định hướng vươn tới còn ở tận cùng - điều mà người ta nhắm vào đó, theo đuổi và phấn đấu đạt tới trong công việc hay trong đời sống. Tuy nhiên mục đí xấu thì không thể gọi là " cứu cánh " được, kẻ có mục đích xấu tất nhiên phương tiện của họ cũng xấu theo, như vậy cái " cứu cánh " đưa con người đến tội ác, tù tội, đến thói khoe khoang, vô đạo đức ... thì nên gọi nó là " tham lam, si mê biện minh cho phương tiện ".

 Phương tiện biện minh cho cứu cánh :

 Trong những thí dụ nêu trên “cứu cánh” còn được hiểu là phương tiện cứu giúp, nâng đỡ - là “cái gì đó cứu được mình mặc dù chẳng hiểu được cái phương tiện cứu mình biện minh cho phương tiện nào” – là “chỗ dựa có thể cứu giúp cho thoát khỏi tình cảnh không hay nào đó”…

 Đối với một người có lý tưởng tốt đẹp, ví như một Phật tử chân chính thì cái "cứu cánh" trong tâm họ đã có sẵn và rõ ràng, cho nên  tất cả các phương tiện đều tốt đẹp, đều biện minh cho "cứu cánh " của mình, có khi họ phải bị người đời chê bai, miệt thị. Thay vì nói "cứu cánh biện minh cho phương tiện", ta phải nói "phương tiện minh họa cho cứu cánh". Điều này hiện rõ nét trong tinh thần Phật giáo chân chính.

 - Các Pháp Phương Tiện :
  1) Pháp tu Thập Thiện và "Bát Chánh Đạo"
  2) Niệm Phật : Dùng pháp niệm Phật làm diệu dược để trị lành mọi chứng bịnh loạn tưởng, khi bịnh lành thuốc cũng bỏ. Tức là niệm Phật đến chỗ vô niệm, chỉ còn Nhứt Tâm Chơn Như.
  3)- Tĩnh Tâm và Thiền (Zen) ...